Blijf op de hoogte!
Wenst u op de hoogte te blijven van de laatste inzichten van Caluwaerts Uytterhoeven, bezorg ons dan uw gegevens via het formulier hieronder.
Het belang van bemiddeling bij conflicten
Deel via LinkedInJuridische inzichten
21/05/2025
4 min read
Of het nu een conflict tussen aandeelhouders betreft, een arbeidsgeschil of een betwisting rond aansprakelijkheid bij een bouwproject, rechters hechten meer en meer grote waarde aan het bereiken van een bemiddelde oplossing. Ook het Arizona-regeerakkoord vestigt de aandacht op bemiddeling, zowel binnen als buiten de rechtbanken, met als doel efficiëntere gerechtelijke procedures te bewerkstelligen.
Het is dan ook gepast om deze vorm van alternatieve geschillenbeslechting, het verloop, zijn voordelen en slaagkansen kort uiteen te zetten.
Soorten bemiddeling
Artikel 1723/1 van het Gerechtelijk Wetboek definieert bemiddeling als “een vertrouwelijk en gestructureerd proces van vrijwillig overleg tussen conflicterende partijen met de medewerking van een onafhankelijke, neutrale en onpartijdige derde die de communicatie vergemakkelijkt en poogt de partijen ertoe te brengen zelf een oplossing uit te werken.”
Er kunnen twee soorten bemiddeling onderscheiden worden: de gerechtelijke bemiddeling en de buitengerechtelijke bemiddeling. De gerechtelijke bemiddeling wordt opgelegd door een rechter. Hij kan dit zowel ambtshalve doen, als op verzoek van één of meerdere partijen die betrokken zijn in het geding. Daarentegen wordt de buitengerechtelijke bemiddeling steeds geïnitieerd door de conflicterende partijen zelf, zonder tussenkomst van de rechterlijke macht.
Wanneer partijen ervoor kiezen om de bemiddeling te laten verlopen via een erkend bemiddelaar, kan het bereikte akkoord door de rechtbank worden gehomologeerd. Dit betekent dat het akkoord dezelfde juridische bindende gevolgen krijgt als een vonnis en dus onmiddellijk uitvoerbaar wordt.
Een lijst van alle erkende bemiddelaars is te raadplegen via de website van de Federale Bemiddelingscommissie (https://fbc-cfm.be/).
Verloop van de bemiddeling
Tijdens het bemiddelingsproces zullen de conflicterende partijen, al dan niet bijgestaan door hun advocaat, met elkaar in dialoog treden onder toeziend oog van een bemiddelaar. Indien nodig en gewenst, kan ook een (technisch) deskundige aangesteld worden die bijstand verleent bij meer complexe materies.
Vooreerst zal er een bemiddelingsprotocol overlopen worden dat vervolgens door alle partijen ondertekend wordt. Het bevat een overzicht van de partijen, het betreffende conflict, de rol van de bemiddelaar, praktische afspraken en de fundamentele principes die het bemiddelingsproces kenmerken, zoals vrijwilligheid, vertrouwelijkheid en geheimhouding.
Doorgaans verloopt de bemiddeling via verschillende bemiddelingssessies, die telkens een aantal uur in beslag nemen. Elke partij zal eerst zijn versie van de feiten uiteen mogen zetten. Hieruit worden nadien gezamenlijk alle belangen van de conflicterende partijen in kaart gebracht. Op basis van deze opgesomde belangen, wordt er door alle partijen actief nagedacht worden over de mogelijke opties. Dit omvat zowel de conventionele als meer creatieve oplossingen die het conflict zouden kunnen beëindigen. Tot slot zal er onderhandeld worden over de beste oplossing. De bedoeling hierbij is om tot een bemiddelde oplossing te komen waar elke partij in het conflict ten volle mee instemt. De afspraken die tussen partijen worden gemaakt, worden verwerkt en ondertekend in een bemiddelingsakkoord.
Voordelen van bemiddeling
De bemiddeling kent tal van voordelen:
- Vrijwilligheid: Het bemiddelingstraject is geheel vrijwillig. Partijen zijn niet verplicht om deel te nemen aan de bemiddeling en kunnen er op elk moment voor kiezen om te stoppen.
- Vertrouwelijkheid: Alles wat tijdens de bemiddeling wordt besproken, inclusief alle opgestelde documenten, is in principe strikt vertrouwelijk. Dit zorgt ervoor dat, wanneer de bemiddeling niet tot een oplossing leidt, de verkregen informatie niet gebruikt mag worden in een gerechtelijke, administratieve of arbitrale procedure. Bovendien dient de bemiddelaar zich te houden aan zijn beroepsgeheim.
- Neutraliteit en onpartijdigheid van de bemiddelaar: De bemiddelaar is geheel neutraal en onpartijdig. Zijn taak is om te faciliteren en een minnelijk akkoord te bevorderen. Het is niet zijn bedoeling om partijen te adviseren, wel om de communicatie tussen hen te vergemakkelijken teneinde tot een geschikte en werkbare oplossing van het conflict te komen waarmee alle conflicterende partijen akkoord kunnen gaan.
- Lagere kosten: Een bemiddelingstraject heeft een lager prijskaartje dan het voeren van een procedure voor de rechtbank. Een procedure impliceert immers doorgaans dat er conclusies geschreven worden (wat resulteert in meer werkuren en dus hogere kosten voor de raadslieden), dat er – zeker wat betreft waardebepalingen –een deskundige aangesteld die afzonderlijk vergoed moet worden, etc.
- Tevredenheid met de oplossing: Een bemiddelde oplossing is een oplossing waar alle conflicterende partijen tevreden mee kunnen zijn. Dit zorgt ervoor dat men na het bemiddelingstraject een tevreden gevoel heeft en meer voldaan is, aangezien men samen tot een werkbare oplossing is gekomen. Dit staat in contrast met gerechtelijke procedures, waar de oplossing door een rechter wordt opgelegd aan de partijen, waardoor men achteraf het gevoel kan hebben dat er enkel verliezers zijn.
- Snellere oplossing: Een bemiddelingstraject biedt doorgaans een snellere oplossing dan een procedure voor de rechtbank, die soms jaren kan aanslepen. De Bemiddelingsbarometer van 2018, opgesteld door de Federale Bemiddelingscommissie in samenwerking met de UGent, stelt dat een bemiddeling in burgerlijke en handelszaken gemiddeld 45 dagen duurt.
- Mentale rust: Een bemiddelde oplossing draagt bij aan de mentale rust van de partijen. Tijdens de bemiddeling hebben de partijen, in een gecontroleerde omgeving, alles kunnen uitspreken tegenover elkaar, waardoor ze achteraf niet met opgekropte gevoelens blijven zitten. Dit zorgt er tevens voor dat er een mogelijkheid is om de band tussen partijen nadien te herstellen, wat na een procedure voor de rechtbank veel moeilijker is.
Bemiddeling is een waardevol instrument, maar niet in elke juridische situatie is het aangewezen of wenselijk. In sommige gevallen is het belangrijk om snel op te treden of dwingende maatregelen te nemen – bv. het leggen van beslag of vorderen van een kort geding om verdere schade te vermijden, waardoor bemiddeling minder geschikt of zelfs contraproductief kan zijn.
Slaagkansen van bemiddeling in de praktijk
In haar Bemiddelingsbarometer van 2018 publiceerde de Federale Bemiddelingscommissie enkele cijfers met betrekking tot de succesvolle afloop van opgestarte bemiddelingentrajecten. Het gemiddelde slaagpercentage werd vastgesteld op 70%.
Recentelijk, in augustus 2024, stelde de Federale bemiddelingscommissie het slaagpercentage voor bemiddelingstrajecten vast op 80%. Dit toont aan dat bemiddeling steeds meer een effectieve alternatieve vorm van geschillenbeslechting wordt die het overwegen waard is ingeval van conflict.
Conclusie
Uit de praktijk blijkt dat bemiddeling, naast de vele voordelen, ook zeer hoge slaagkansen kent. Het merendeel van de bemiddelingen wordt tot een succesvol einde gebracht. Partijen zijn doorgaans meer tevreden met de uitkomst van een bemiddeling, omdat ze actief hebben kunnen bijdragen aan de oplossing. Ze voelen zich gehoord en verlaten het geschil vaak met meer voldoening dan na een klassieke gerechtelijke procedure.
Het is dan ook terecht dat rechters veel belang hechten aan deze vorm van alternatieve geschillenbeslechting. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat bemiddeling niet voor elk conflict de juiste weg is – in situaties waarin snel ingrijpen vereist is of de bereidheid tot overleg ontbreekt, blijft een gerechtelijke procedure vaak de enige aangewezen route.